16/10/2020 tarih ve 7254 sayılı Kanunla 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda yapılan düzenlemeyle söz konusu kanun kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerini program yapısına uyumlu şekilde ve performans esasına dayalı olarak hazırlaması öngörülmüştür.
İlk olarak merkezi yönetim tarafından uygulanan program bütçe sistemi Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğine ilişkin olarak 24/9/2024 tarih ve 32672 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan değişiklikle belediyeler ve diğer mahalli idareler için de zorunlu kılınmıştır. Söz konusu zorunluluk gereğince mahalli idareler 2026 yılı ve sonraki yıllar bütçelerini program bütçe esasına göre hazırlayacaktır.
Bununla birlikte, özellikle mahalli idarelerde program bütçe sisteminin mahiyeti ve bütçelerin söz konusu sisteme uygun şekilde hazırlanması için neler yapılması gerektiği konusunda doğal olarak bazı bilgi ve tecrübe eksiklikleri bulunmaktadır.
Program Bütçe Nedir?
Program bütçe; performans programı ile bütçe arasındaki ilişkinin güçlendirilmesi amacıyla bütçedeki harcamaların fonksiyonlara göre değil, programlara göre sınıflandırıldığı bir bütçe şeklidir.
Program Bütçe Sistemine Neden Geçildi?
Program bütçe sistemine geçilmesinin amacı; performans esaslı bütçelemenin daha etkin bir şekilde uygulanması için performans bilgileri ile bütçede tahsis edilen kaynaklar arasında bağ kurulması ve bütçenin girdilerden ziyade çıktı ve sonuç odaklı bir yaklaşımla hazırlanması, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesidir.
Program Bütçe Sistemi İle Getirilen Yenilikler
Program bütçe sistemi ile;
– Fonksiyonel kod kaldırılmıştır.
– Program kodlaması eklenmiştir.
– Kurumsal kodlama sistemi değiştirilmiştir.
– Ekonomik kodlama değiştirilmiştir.
– Bütçe tasarısına Program Performans Bilgisi tabloları eklenecektir.
– Bütçeleme sürecinde Hizmet gerekçesi formu yerine “Faaliyet Gerekçesi Formu” dolduracaktır.
– Performans programlarında Alt Program Performans Bilgisi Tablosu, Program Performans Bilgisi Tablosu ve Alt Program Hedefleri ve Stratejik Plan İlişkisi Tablosuna da yer verilecektir.
Program Sınıflandırması Nasıldır?
Program sınıflandırması bütçe kaynaklarının yönetimi açısından “Program – Alt Program – Faaliyet” şeklinde üç düzeyden oluşur.
Program; kurumların temel görev ve sorumlulukları esas alınarak kaynak tahsis edilen, birbiriyle uyumlu ve anlamlı şekilde bir araya getirilmiş faaliyetler grubu olan birinci düzeyi,
Alt program; programın alt unsurlarını içerecek şekilde düzenlenen ve program kapsamındaki ürün ve hizmetlerin, nitelikleri itibarıyla alt gruplara ayrılmasını sağlayan ikinci düzeyi,
Faaliyet; kamu kaynağı kullanmak suretiyle belirli bir ürünün üretilmesi ya da hizmetin sunulması amacıyla, planlama aşamasından üretim ve hedef kitleye sunum aşamasına kadar gerçekleştirilen iş, işlem ve süreçler bütünü olan üçüncü düzeyi,
gösterir.
Faaliyetler kapsamında yürütülen iş, işlem ve süreçlerin gruplandırılması suretiyle faaliyetlerin altında idarelerin ihtiyaçları doğrultusunda alt faaliyetler oluşturulabilir. Faaliyetlerin detaylandırılması için oluşturulan alt faaliyetler sınıflandırmanın bir unsuru değildir.
Daha önce fonksiyon esasına göre 10 sınıfa ayrılan kamu hizmetleri için program bütçe sisteminde 68 program belirlenmiştir. Söz konusu programlar “Şehircilik ve Risk Odaklı Bütünleşik Afet Yönetimi”nden “Sanat ve Kültür Ekonomisi”ne kadar çok geniş bir yelpazede yer almaktadır.
Söz konusu kodlar arasında yer alan “99-Program Dışı Gider” kodu, idarelerin doğrudan görev alanına girmemekle birlikte ilgili mevzuatı gereğince veya yerleşik teamüller nedeniyle idare bütçelerinde yer alan ve diğer kurum veya kuruluşlara aktarılan kaynaklar için kullanılır. Örneğin, Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçesinde yer alan, merkezi yönetim bütçesi dışındaki idarelere aktarılan görevlendirme (görev zararı) gideri ödemeleri, Sosyal Güvenlik Kurumuna açık finansmanı ödemeleri, Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıklarına yapılan hazine yardımları, genel bütçe vergi gelirlerinden belediyelere ayrılan paylar gibi kaynaklar ilgili programla ilişkilendirilen giderlerdir.
Program Bütçe – Performans Programı İlişkisi
Yukarıda da izah edildiği üzere, program bütçenin başlıca amacı; performans esaslı bütçelemenin daha etkin bir şekilde uygulanması için performans bilgileri ile bütçede tahsis edilen kaynaklar arasında bağ kurulması olduğundan performans programının program esaslı olarak hazırlanması yani program bütçe sınıflandırmasında yer alan her bir programa ilişkin performans göstergeleri ile programın maliyetine performans programında yer verilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan mahalli idareler bütçe hazırlama rehberinde; söz konusu idarelerce hazırlanacak performans programlarında Alt Program Performans Bilgisi Tablosu, Program Performans Bilgisi Tablosu ve Alt Program Hedefleri ve Stratejik Plan İlişkisi Tablosuna da yer verilmesi öngörülmüştür.
Sonuç
Program bütçe sistemi; performans programı ile bütçe arasındaki ilişkinin güçlendirilmesi ve bütçenin girdilerden ziyade çıktı ve sonuç odaklı bir yaklaşımla hazırlanması, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla getirilen bir bütçe sistemi olduğundan bütçe hazırlık sürecinde özellikle bütçe tekliflerinin değişen analitik bütçe sınıflandırılmasına uygun şekilde hazırlanması ve performans programının da program bütçe sistemine uygun şekilde hazırlanması büyük bir önem arz etmektedir.
0 yorum